De grote Participatie Show

In het journalistieke maandblad Vrij Nederland verscheen afgelopen september een zeer interessant artikel over burgerparticipatie met als pakkende titel ‘Inspraak – omdat het moet’ en zij vertaalden dit naar ‘De Grote Participatie Show’. Dit artikel is geschreven door Bram Logger en Parcival Weijnen.

Het onderzoekscollectief genaamd ‘Spit’ komt in dit artikel tot onthutsende resultaten die  verrassend genoeg één op één lijken te passen op de zogenaamde participatie die ons bewoners geboden werd door de gemeente Son en Breugel.

De inleidende tekst van het artikel zegt al veel:

“In de ideale participatiesamenleving geeft de burger de samenleving vorm, niet de overheid. Maar de praktijk blijkt weerbarstig, concludeert onderzoekscollectief Spit. Overheden slagen er zelden in omwonenden op een goede manier bij plannen te betrekken. Geïnteresseerde burgers haken teleurgesteld af – een ontwikkeling die populisten in de kaart speelt.”

Ook vonden wij de volgende citaten in het artikel zeer herkenbaar voor de participatie bijeenkomsten op een ‘grasveld’ zoals wij die beleefd hebben:

“Het is een industrie op zich geworden: een groeiend leger­tje participatie-professionals trekt met flipovers, post-its en `denkhoeden' door het land, om met omwonenden van bouw­projecten `vissenkomgesprekken', `droomsessies' of 'ontwerp-ateliers' te houden. Niet per se onder een systeemplafond, zo­als het cliché wil, maar vooral op zaterdagavonden in de kroeg - dan komen jongeren tenminste - of in de openlucht tijdens een 'omgevingswandeling'.”

“Geregeld worden adviseurs door gemeenten en ontwikkelaars ingehuurd als onderdeel van een afvinkoperatie: check, participatie hebben we ook gedaan, want ja, het is nu eenmaal wettelijk verplicht. Vaak is ondui­delijk wat er nu precies te participeren valt: mogen burgers beslissen óf er een windmolen komt, of alleen wáár die komt? Of alleen de hoogte, of de kleur van de wieken?”

In de meeste gevallen komt er van echte samenwerking weinig tot niets terecht. Sterker, de manier waarop burger-participatie bij bouwprojecten nu is georganiseerd, gaat eerder ten koste van burgerbetrokkenheid, dan dat het wat oplevert. Een enquête onder 51 respondenten die participeerden bij een bouwproject, toont aan dat bij 86 procent het vertrouwen in de overheid sterk is afgenomen (zie kader). In het slechtste geval voedt de huidige werkwijze populisten en ondermijnt het de democratie. Alle goede bedoelingen van participatie experts, politici en bestuurders ten spijt, de burger verdient een serieuzere plek aan tafel.

Het onderzoekscollectief Spit reisde de afgelopen drie jaar stad en land af om onderzoek te doen naar de rol van de burger bij de plannenmakerij van de overheid/gemeentes. Zij onderzochten tientallen participatietrajecten en kwamen tot de volgende conclusie:

Kleinschalige appartementen voor mensen met een kleine beurs, en behoud van het stukje bos rond het perceel hadden de voorkeur van de buurt. Wat volgde, was een bizarre deal waarbij de gemeente het Blijf-van-mijn-lijfhuis kocht, en nog dezelfde dag met een miljoen euro winst doorverkocht aan een projectontwikkelaar waar de oud-burgemeester van Tilburg, Peter Noordanus, directeur was. De projectontwikkelaar nam kennis van de participatie-inbreng, maar besloot toch dure twee-onder-een-kap-pers te bouwen, en een paar honderd bomen te kappen. Kon niet anders, werd gezegd, vanwege, opnieuw, de businesscase. De omwonenden vragen zich nog steeds af wat er met hun met post-its beplakte canvassen is gebeurd. Op het kritische stuk dat we over de casus schreven voor Vrij Nederland, reageerde toenmalig wethouder Marc Sandman (D66): 'We hebben ons stinkende best gedaan en naar eer en geweten meegewerkt. De buurt is het niet eens met de keuze van de gemeenteraad, maar dat wil nog niet zeggen dat het participatietraject niet goed is verlopen: De gemeente heeft zich zakelijk opgesteld, vindt hij. `We zijn er om de belangen van de inwoners van Renkum te behartigen.' De gemeente had een miljoen euro aan de deal verdiend. 'De goedkope huizen die de buurt wil, moeten wel worden gefinancierd. En de markt heeft uitgewezen dat dat alleen lukt met meer dure huizen.'

Het hele artikel staat bol van herkenbare, schrijnende voorbeelden van de zogenaamde ‘participatie’ zoals die ook aan ons als bewoners werd voorgeschoteld.
Indien u geïnteresseerd in dit artikel verwijzen wij u naar de editie van september van het maandblad Vrij Nederland maar we sturen u ook graag, op verzoek, een kopie van dit artikel toe. Stuur hiervoor een mail naar info@stopdesloop.com

Het blijkt steeds weer, dat overheden als gemeenten, erg veel moeite hebben met de wettelijke verplichte participatie van inwoners bij gemeentelijke bouwprojecten. Gelukkig zijn er bedrijfjes
die daar wel raad mee weten. Ze hebben kant en klare draaiboeken hoe je de burger de indruk kunt geven dat hij participeert en daar wordt door gemeenten gretig gebruik van gemaakt.
Zo ook in Son en Breugel. Met echte participatie, invloed uitoefenen, actief meedenken, heeft
het natuurlijk weinig te maken, maar het geeft althans de schijn...
Inspraak omdat het moet...